II.
BINH-KHÍ CỔ-TRUYỀN

4 - Binh-Khí Chấn Nện

BÚA-RIỀU TRẬN

« PHỦ » & « VIỆT »

( 斧 - 鉞 )

         « Búa-Rìu Trận » thuôc Loại Binh-Khí Chấn-Nện, phôi-thai từ Ríu Trận bắt nguồn từ lưỡi Rìu Đồng cổ xưa, để trở thành một loại « Búa-Rìu Trận » gọi là « Đao-Phủ », mà ngày nay gọi vắn-tắt là « Phủ ». (Xin xem « Việt-Nam Tự Điển - Ban Văn-Học, Hội Khai Trí Tiến Đức Khối Thảo », Ấn-Bản 1931, Hà-Nội)

         « Búa-Rìu Trận » gồm có Hai Loại :

                    1 - Loại Búa-Rìu Trận không gắn lưỡi Giáo ;

                    2 - Loại Búa-Rìu Trận có gắn thêm lưỡi Giáo.

              1 - Loại Búa-Rìu Trận không gắn lưỡi Giáo : gọi là « Phủ » (斧), được chia ra làm Ba Hạng :

                           A) - Hạng « Song-Phủ » (双 斧) ;

                           B) - Hạng « Độc-Phủ » (双 斧) ;

                           C) - Hạng « Đại-Phủ » (双 斧).


                1A) - Hạng « Song-Phủ » (双 斧) : Đó là thứ Búa Trận Cán Ngắn không gắn Lưỡi Giáo để sử-dụng bằng một cặp, rất thông-dụng tại nước Đại-Việt và nước Trung-Hoa.
                Thuở xưa, Danh-Tướng Trình-Giảo-Kim ( 程 咬 金 ) (589-665 JC) thời Triều ĐƯỜNG-Thái-Tông (TANG Taizong - 唐太宗) đã từng nổi danh về Song-Phủ.


                1B) - Hạng « Độc-Phủ » (獨 斧) : Đó là thứ Búa-Rìu Trận Cán Dài vừa tầm không gắn Lưỡi Giáo, đo lọt lòng từ 90 cm đến 110 cm và gồm có nhiều hình-dạng khác nhau. Một cách khái-quát, thì nó được chia ra làm Hai Nhóm :

                               α) Nhóm Búa-Rìu Trận dùng theo Đơn-Thủ Độc-Phủ (單 手 獨 斧) ;

                               β) Nhóm Búa-Rìu Trận dùng theo Song-Thủ Độc-Phủ (雙 手 獨 斧).


                     1B-α) Nhóm Búa-Rìu Trận dùng theo Đơn-Thủ Độc-Phủ : Thứ Độc-Phủ này được sử-dụng bằng Một Tay nhiều hơn bằng Hai Tay, rất thông-dụng tại các nước Âu-Châu và Trung-Đông.

« Độc-Phủ » dùng theo Đơn-Thủ Đọc-Phủ
THAILAND - Thế-Kỷ 19.

                     Dưới thời Nhà LÝ thì các Loại Búa Trận đã được phát-huy đến mức tột-cùng. Chính nhờ đó mà ngày nay những Dòng Võ Trận của chúng ta còn sở-hữu được những bài Thảo-pháp vi-diệu dạy phương-cách sử-dụng Búa Trận.

Búa-Rìu Trận dùng theo « Song-Thủ Độc-Phủ »
TÂY-TẠNG - Thế-Kỷ 19.

                     Dưới thời ĐƯỜNG Triều 唐 朝 (618–907) và dưới thời Võ-Tắc-Thiên 武 则 天 (690~705) hùng-tướng Tiết-Cương 薛 剛 đã từng nổi danh chốn sa-trường với cây Độc-Phủ.



                1C) - Hạng « Đại-Phủ » (大 斧) : Đó là thứ Búa Trận Cán Dài không gắn Lưỡi Giáo, nhưng có Móc Ngạnh sắc bén phía đối-diện với lưỡi Búa Riều, và đo lọt lòng từ 175 cm đến 198 cm để sử-dụng bằng hai tay.
                Đại-Phủ gồm có rất nhiều hình-dạng khác nhau. Mẫu Đại-Phủ được biết tới nhiều nhất là « Khai Sơn Đại Phủ » (開 山 大 斧) ».

Búa-Rìu Trận « Khai-Sơn Đại Phủ (開 山 大 斧) »
thời Nhà TỐNG (960~1279).

                 Loại « Khai Sơn Đại Phủ » (開 山 大 斧) này là binh-khí thường được sử dụng ở Trung-Hoa nhiều hơn là ở Đại-Việt và nhất là được tướng-sĩ triều Nhà Liêu (Liao - 915–1125) và Tây-Liêu (1124–1218) ngày xưa ưa chuộng.  Hùng-tướng La-Tinh-Hải 羅 菁 海 của Tây-Liêu 西 獠 đã từng được lừng danh xưa kia nhờ cây « Khai Sơn Đại Phủ » (開 山 大 斧) này. 



              2 - Loại Búa-Rìu Trận có gắn lưỡi Giáo-Sóc : nó được chia ra làm Hai Hạng :

                           A) Hạng Búa Trận có gắn lưỡi Giáo-Sóc Ngắn ;

                           B) Hạng Búa Trận có gắn lưỡi Giáo-Sóc Dài.


                 2A) Hạng Búa Trận có gắn lưỡi Giáo-Sóc Ngắn : Đó là thứ Búa Trận cán dài vừa tầm để sử-dụng bằng hai tay hoặc bằng một tay, và được thông-dụng để khắp nơi trên hoàn-cầu.

Búa-Rìu Trận Qajar với Lưỡi Giáo-Sóc Ngắn
có bốn Ngạnh Gai bao quanh và tra Cán Dài vừa tầm
IRAN - Thế-Kỷ 19

                 2B) Hạng Búa-Rìu Trận có gắn lưỡi Giáo-Sóc Dài : Đó là Búa-Rìu Trận Cán Dài mà người Trung-Hoa vẫn thường gọi là « Phủ Việt 斧 鉞 ».
                 Búa-Rìu Trận này chính là món Binh-Khí do Việt-tộc sáng-chế thuở xa xưa, vì thế mà có tên gọi là « Phủ-Việt » (斧 鉞). Người ta phân-biệt trong Hạng Búa-Rìu Trận này Hai Nhóm :

                    2B-α) Nhóm « Song-Phủ-Việt » (双 斧 鉞) : Đó là thứ Búa-Rìu Trận có gắn Lưỡi Giáo-Sóc và Cán Ngắn, đo lọt lòng từ 54 đến 66 cm, được sử-dụng bằng một cặp.

Song Phủ-Việt 雙 斧 鉞
(Phục-chế để luyện-tập trong các Võ-Đường)

(Tín-dụng Ảnh : ChinaTown Shop)

                     2B-β) Nhóm « Đại Phủ-Việt » (大 斧 鉞) : Đó là thứ Búa Trận có gắn Lưỡi Giáo-Sóc và Cán Dài để sử-dụng bằng hai tay.
                    Tuy loại Búa-Rìu Trận Đại Phủ-Việt này trọng-lượng tương-đối nhẹ hơn loại Khai Sơn Đại Phủ, nhưng kỳ-thật lợi-hại hơn nhiều.
                          Và Búa-Rìu Trận Đại Phủ-Việt (大 斧 鉞) là loại binh-khí đặc-thù của nước Đại-Việt.
 

Đại Phủ-Việt
(大 斧 鉞)

( Tín-dụng Ảnh : Bình-Định Sa-Long-Cương France )

                         Mãi tới thời Nhà NGUYỄN (1802-1945) binh-khí Trung-Cổ Đại Phủ-Việt này vẫn còn được chọn để sử-dụng trong ngày Tế Lễ Đàn NAM-GIAO và trong những buổi Múa Bát-Dật tại Hoàng-Triều.
 

Đại Phủ-Việt (大 斧 鉞) và Lăng-Khiên (稜 牽) sử-dụng trong buổi Múa Bát-Dật ngày Tế Lễ Đàn NAM-GIAO
thời Nhà NGUYỄN, dưới triều vua Khải-Định (1916-1926).

       Đến cuối Thế-Kỷ 19, còn có một Loại Đại-Phủ-Việt đã được chế-tác để dùng trang-hoàng Bảng Sưu-Tập Vũ-Khí Cổ đúng hơn dùng cho chiến-trường :
 

Đại Phủ-Việt (大 斧 鉞) dùng trang-hoàng Bảng Sưu-Tập Vũ-Khí Trung-Cổ đúng hơn là dùng cho chiến-trường.
- Việt-Nam - Cuối Thế-Kỷ 19 -

( Tín-dụng Ảnh : swordforum.com )